Dit essay bestrijdt de mythe dat burgers sterk risicomijdend zijn. Deze mythe heeft in de gemeenschap van politici, bestuurders en ambtenaren nog steeds de status van waarheid. Dat lokt een tragische paradox uit: juist omdat de overheid veronderstelt dat burgers risicomijdend zijn, benadrukt ze steeds de veiligheid van haar plannen, waardoor het maatschappelijke verzet zich richt op die claims van veiligheid. Denk aan de CO2-opslag in Barendrecht of de vaccinatiecampagne tegen HPV, die leidden tot reacties waarin alleszins bescheiden risico’s werden uitvergroot om de legitimiteit van deze plannen te ondermijnen. Daarin ziet de overheid op haar beurt weer een bevestiging van de mythe, hetgeen dit tragische patroon verder versterkt. Toch is dit een verkeerde interpretatie van het maatschappelijke verzet. In essentie gaat het niet om de vaststelling van de precieze omvang van het risico, maar om de morele vraag waarom het acceptabel is om een risico aan bepaalde groepen op te leggen. Over deze morele vraag zwijgt de overheid. Haar morele pleidooi is impliciet: wij mogen u dit opleggen, omdat er eigenlijk nauwelijks sprake is van een risico. Geen wonder dat het verzet dan maar op een punt kan aangrijpen: de onderbouwing van de claim dat de risico’s bescheiden en beheersbaar zijn. Die onderbouwing kent per definitie tekortkomingen en dus zien de burgers al snel hun vermoeden bevestigd dat de overheid relevant risico’s ontkent. Deze tragische interactie mondt ook uit in wat we nu de risico-regel-reflex noemen: een disproportionele overheidsreactie op veiligheidsrisico’s en –incidenten. De overheid reageert zelf disproportioneel, maar toch ziet ze zich eigenlijk vooral als slachtoffer van dit probleem, niet als medeveroorzaker. Het zijn de anderen – de politiek, de media, maar uiteindelijk de burgers – die een disproportionele reactie zouden afdwingen. Waarom? Omdat burgers risicomijdend zijn, geen tolerantie meer zouden hebben voor pech. En daarmee zijn we weer terug bij de mythe.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Directie Kennis
hdl.handle.net/1765/38337
Erasmus School of Economics

Noordegraaf-Eelens, L., van Eeten, M., Februari, M., & Ferket, J. (2012, January). Waarom Burgers risico's accepteren en waarom bestuurders dat niet zien. Retrieved from http://hdl.handle.net/1765/38337