De overheid kan corona beter bestrijden. Geef maatregelen het voordeel van de twijfel
Om positief te beginnen: het is goed dat onze overheid haar coronabeleid baseert op resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Belangrijke feiten om het beleid te onderbouwen worden overzichtelijk gepresenteerd in een ‘dashboard’. Dit Dashboard Coronavirus geeft informatie over hoe het virus zich in Nederland verspreidt. Voorbeelden van indicatoren zijn het aantal ziekenhuisopnames, het aantal besmette mensen en het aantal virusdeeltjes in een milliliter rioolwater. Deze cijfers laten de nieuwste ontwikkelingen zien, maar het is wel terugkijken. Wat dat betreft is het meer een achteruitkijkspiegel dan een dashboard. En een goede bestuurder gebruikt inderdaad zijn dashboard en ook zijn achteruitkijkspiegel, maar kijkt toch vooral vooruit. Sterker nog: hij weet te anticiperen.
anticiperen
De laatste toespraak van premier Rutte en minister De Jonge liet zien dat zij vooral op dit dashboard turen. De voorgestelde maatregelen zijn daardoor te vrijblijvend en niet toereikend. De terugkeer van het virus was een maand geleden al te voorzien. Nu is te voorzien dat die groei doorzet en straks weer meer kwetsbare mensen zal treffen, tenzij we nog weten te anticiperen. Het eerdere tekort aan mondkapjes en nu de gebrekkige testcapaciteit laten zien dat de overheid dat niet doet.
Hoe moet het dan wel? In de eerste plaats door de rol van de wetenschap beter te begrijpen. Goede wetenschappers zijn voorzichtig. Uitspraken moeten aantoonbaar juist zijn. Dit verklaart de terughoudendheid van het RIVM om stellig te zijn over hoe het virus zich gedraagt.Verspreiding via aerosolen kan nog moeilijk worden aangetoond, maar biedt wel een verklaring voor massale besmettingen onder mensen die op hetzelfde moment in dezelfde afgesloten ruimte zijn geweest. Een bestuurder die vooruitkijkt, kiest in zo’n wetenschappelijk nog onzekere situatie voor bescherming, en dan is beheersing van binnenluchtkwaliteit ineens belangrijk geworden. Die kant zit nu nog niet goed in de beleidsmaatregelen.
Goede wetenschappers zijn voorzichtig.
Wetenschappers zijn ook voorzichtig met uitspraken over de effectiviteit van beschermingsmaatregelen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de effectiviteit van mondkapjes en voor het belang van het desinfecteren van voorwerpen. Opnieuw zou de houding van de bestuurder moeten zijn: we geven die maatregelen het voordeel van de twijfel, want we willen geen onnodige besmettingen op ons geweten hebben. Maar wel met een open oog voor nieuwe inzichten. Het is geen schande om op basis daarvan terug te komen op eerdere beslissingen. Een goede uitleg bij het waarom van maatregelen is telkens gepast.
blindstaren op cijfers
Blindstaren op cijfers kan ook tot verkeerde conclusies leiden. De meeste mensen worden thuis besmet, zeggen de cijfers. Dat hoge percentage is in de eerste plaats te verklaren doordat thuisbesmetting gemakkelijker is aan te tonen dan besmetting ergens anders, bijvoorbeeld op straat of in de supermarkt. Vervolgens: de eerste besmette huisgenoot heeft het virus elders opgelopen, en voor de bestrijding is die andere plek belangrijker. Of de plek die daar weer voor zat.
Dan blijkt dat bij de eerste golf de besmettingen bijna allemaal via vliegvelden zijn binnengekomen (eerst China, toen Italië), en ook nu komen de meeste besmettingen binnen via de vliegvelden, door jongeren die van een feestvakantie terugkomen (nu vooral uit Spanje).
Dan is verplicht testen zoals dat nu in Duitsland is ingevoerd veel effectiever dan de vrijblijvende oplossing die nu is gekozen. En als de teststraat op Schiphol en Eindhoven Airport niet snel genoeg kan worden ingericht, dan voorrang aan passagiers van risicovluchten (vakantievluchten van plaatsen waar veel jongeren naartoe gaan) of passagiers met een risicoprofiel (jongeren).
En als twee weken quarantaine niet op een afgesloten plek kan, dan thuis, maar met een enkelband. Vervelend, maar het blijkt nodig te zijn, want te veel mensen onttrekken zich aan hun verantwoordelijkheid.
Het kabinet verschuilt zich achter juristen, maar die zijn geschoold in het doen van uitspraken over problemen, niet in het vinden van oplossingen. Een simpele die ik zo kan verzinnen is: iedereen die Nederland binnen wil komen, moet een verklaring tekenen waarin hij zich bereid verklaart zich te laten testen en twee weken in quarantaine te gaan. Zo nee, dan houdt de douane hem tegen.
verantwoordelijkheid nemen
We zien nu de eerste aanscherping van maatregelen, gericht op studenten en horeca. Prima, maar ook jammer, in de zin dat de rijksoverheid ze moet nemen.
Het zou veel beter zijn als individuen en sectoren hun eigen verantwoordelijkheid nemen en niet wachten tot de overheid geen andere weg meer ziet dan ingrijpen. En de overheid zou bij haar regels ook een ‘pas toe of leg uit’ moeten hanteren: sta sectoren en individuele ondernemers en organisaties toe om af te wijken van regels, als ze met een andere beschermingsoplossing weten te komen die aantoonbaar minstens zo goed is. En verwerk die goede ideeën vervolgens weer in de regels. Een dergelijke ‘regeldynamiek’ stimuleert tot meedenken en leidt tot innovaties, en draagt daarmee ook bij aan een betere mentaliteit onder de bevolking. Zo blijft Nederland gezond, in alle opzichten. <
