Verlangen naar Wikitopia

Abstract

Oratie uitgesproken op 10 januari 2014 bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar Samenlevingsopbouw aan de Erasmus Universiteit Rotterdam vanwege de Gradus Hendriksstichting.

Zelforganisatie als politiek ideaal verwijst naar mensen die samenwerken buiten de staat en de markt om, bijvoorbeeld met eigen bibliotheken of speeltuinen. Er is hernieuwd geloof in zelforganisatie, onder andere doordat mensen via internet veel eenvoudiger en sneller kunnen communiceren dan voorheen. Wikipedia is het exemplarische voorbeeld: de online encyclopedie wordt samengesteld door miljoenen vrijwilligers die op eigen initiatief, zonder centrale regie, lemma’s toevoegen, redigeren of aanvullen.

Zelforganisatie is ook omarmd door de overheid. Met de uitspraak dat de klassieke verzorgingsstaat plaats moet maken voor een participatiesamenleving verlegt het kabinet de verantwoordelijkheid voor welzijn en geluk van de nationale staat naar lokale gemeenschappen. Zo doemt het ideaal op van Wikitopia, een ideale stad waarin samenwerking van onderop leidt tot een even ingenieuze als complexe sociale organisatie.