Stimuleren van toptalent in het onderwijs: Effect op negatieve gevoelens bij uitblinken [in Dutch]

Het stimuleren van toptalent staat hoog op de beleidsagenda van het onderwijs. Doel is om de egalitaire cultuur te veranderen in een ambitieuze, prestatiegerichte leercultuur waarin uitblinken wordt gewaardeerd en beloond. Uitblinken is een positieve ervaring die persoonlijke voldoening kan geven. Het kan echter ook leiden tot interpersoonlijke spanningen en negatieve gevoelens als uitblinkers sensitief zijn voor het feit dat hun superieure status een bedreiging vormt voor de overtroffen persoon. Exline en Lobel (1999) introduceerden voor de negatieve gevoelens bij uitblinken de term Sensitivity about being the Target of a Threatening Upward Comparison (STTUC). Middels een systematische review van 39 studies (37 steekproeven) werd evidentie gevonden voor het STTUC-raamwerk en kwam naar voren dat zowel kenmerken van de uitblinker, van de situatie als van de relatie met de overtroffen persoon van invloed zijn op het ervaren van STTUC. Interessant in het kader van het toptalentenbeleid is de bevinding dat in individualistische, prestatiegerichte culturen waarin ongelijkheid wordt geaccepteerd meer STTUC wordt ervaren. Verder blijkt sociotropie een consistente en robuuste voorspeller van STTUC, terwijl narcisme positieve emoties bij uitblinken voorspelt. Deze bevindingen suggereren dat de beoogde mentaliteitsverandering in het onderwijs STTUC kan versterken en narcistische uitblinkers bevoorrecht boven socioptropische uitblinkers. Implicaties voor het beleid en de praktijk worden besproken.