De neutralisatiewekker

Door compliance-afdelingen en toezichthouders wordt steeds meer aandacht besteed aan neutralisaties, ook wel rationalisaties en amoralisaties genoemd. Enerzijds komt dit doordat er binnen deze gremia meer aandacht ontstaat voor gedrag als (mede)oorzaak van compliance- incidenten en daarmee als aangrijpingspunt voor de verbetering van het compliance niveau van organisaties. Anderzijds komt dit door het toegenomen inzicht dat goede regulering niet voldoende is voor compliant gedrag: overtreders weten meestal heel goed wat ze overtreden, maar bedenken een oneigenlijke reden om dit toch te doen. Het probleem is dat overtreders door deze reden zichzelf overtuigen dat ze niets fouts doen of zelfs goed bezig zijn. Het voorkomen en bestrijden van non-compliant gedrag is dus niet zozeer een kwestie van betere regulering, maar van aandacht besteden aan de argumenten, de neutralisaties, die deze regulering ontkrachten. Dat begint met de vraag wat mogelijke neutralisaties zijn. In dit artikel beschrijven wij een model van mogelijke neutralisaties. Op basis van uitgebreid literatuuronderzoek hebben wij neutralisaties geïnventariseerd en gecategoriseerd. Het model kan worden gebruikt voor de toenemende behoefte naar het inventariseren en onderzoeken van gehanteerde neutralisaties, zowel bij de reconstructie van compliance-incidenten als bij compliance-assessments en audits, en voor bewustwording en verbetering, zoals in trainingsprogramma’s. Alvorens het model toe te lichten bespreken we kort de ontwikkeling, inhoud en toepassing van de neutralisatietheorie.