Interpassiviteit en de behoefte aan nieuw gezag

Introductie: ‘Respect!’ Zelden heeft een moreel geladen begrip zo’n snelle transformatie doorgemaakt in het spraakgebruik als ‘respect’. Werd dit woord vroeger op, inderdaad, respectvolle wijze uitgesproken als indicatie van de erkenning van gezag en waardigheid van een opponent, de laatste pakweg tien jaar hebben uitingen van respect een andere strekking gekregen. Was de gezagsrelatie vroeger duidelijk en onomstreden, nu wordt respect juist aangeroepen waar zij niet meer vanzelf spreekt. Het is een bezweringsformule geworden voor situaties die makkelijk uit de hand zouden kunnen lopen, voor confrontaties van mondige individuen die niet meer weten hoe ze de sociale status van hun gesprekspartner moeten vaststellen of waarderen. Respect verwijst niet meer naar een vaste, duidelijke status. De aanroep ‘respect’ leidt hooguit tot respijt – een ambigue, instabiele opschorting van conflicten. Wie in een conflictueuze situatie ‘respect’ zegt tegen een ander en daarmee een tijdelijke détente creëert, geeft niet zozeer de ander maar vooral zichzelf een pluim: ‘Best wel goed van mij dat ik me inhoud en zo’n eikel als jij niet gewoon voor z’n harses sla’.