Risicoverevening tussen zorgverzekeraars: Kwantificering modelverbeteringen 1993-2011

Het ex-ante vereveningsmodel van de Zorgverzekeringswet dient verzekeraars te compenseren voor voorspelbare, gezondheidsgerelateerde kostenverschillen tussen verzekerden. Zonder goed vereveningsmodel worden verzekeraars – vanwege het verbod op premiedifferentiatie – geconfronteerd met voorspelbare winsten op gezonde verzekerden en voorspelbare verliezen op chronisch zieken. Voorspelbare winsten en verliezen geven verzekeraars prikkels tot risicoselectie, indirecte premiedifferentiatie en productdifferentiatie. Bovendien kan sprake zijn van een ongelijk speelveld op de zorgverzekeringsmarkt wanneer chronisch zieken zich concentreren bij bepaalde verzekeraars. Het doel van dit artikel is inzicht te geven in 1) het effect van de verbeteringen die de afgelopen twee decennia in het vereveningsmodel zijn aangebracht en 2) de ontwikkeling van prikkels tot risicoselectie, indirecte premiedifferentiatie en productdifferentiatie. Hiertoe hebben wij schadegegevens van verzekeraars gekoppeld aan enqueˆtegegevens van het Permanent Onderzoek naar de Leefsituatie dat jaarlijks wordt uitgevoerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek. Uit de resultaten blijkt dat het vereveningsmodel sinds de invoering in 1993 sterk is verbeterd: voor een brede set van subgroepen met een oververtegenwoordiging van chronisch zieken reduceert het ex-ante vereveningsmodel-2011 de voorspelbare verliezen met gemiddeld 70%; voor het exante vereveningsmodel-1993 was dat nog gemiddeld 40%. In dezelfde periode is het financieel risico voor verzekeraars verhoogd van gemiddeld 3% in 1993 naar 74% in 2011. Combineren we de modelverbeteringen met de stijging van het financieel risico dan blijkt dat de prikkels tot risicoselectie, indirecte premiedifferentiatie en productdifferentiatie per saldo zijn toegenomen. Kijken we naar de afgelopen vijf jaar dan zijn deze prikkels in 2011 ruim een derde groter dan in 2007.