Het lot zelf in handen nemen. Empowerment in beweging

Empowerment – het tegenovergestelde van beheersing – is een centraal element in de ideologie van sociale bewegingen geworden. Maar ook daarbuiten is het een populair concept. Het concept wordt vaak enthousiast gepresenteerd als een win-win formule, waarbij zowel activisten als degene waarmee zij strijden profiteren. Het is echter ook vaak verworpen als een versluierende term waarachter het tegenovergestelde schuil gaat: zowel voor activisten als degene waarmee zij strijden, pakt empowerment uiteindelijk nadelig uit. Het concept is echter zelden systematisch bekeken. In dit artikel geef ik eerst aan wat empowerment inhoudt en waarom het moeilijk in zijn geheel door meer gangbare concepten vervangen kan worden. Ook laat ik zien dat het concept zijn wortels heeft in sociale bewegingen. Vervolgens ga ik in op interne tegenstellingen binnen het concept, en stel voor empowerment te zien als een balanceeract. Voorbeelden ontleen ik aan sociale bewegingen in Nederland, maar ook ver daarbuiten. Ten slotte ga ik in op de weerklank die empowerment – weliswaar vervormd – bijna overal in de samenleving heeft gevonden. Ik bekritiseer het idee dat sociale bewegingen als wegbereiders voor het neoliberalisme hebben gefungeerd en stel daartegenover dat de verspreiding van empowerment buiten de sociale bewegingen ook interventiemogelijkheden met zich meebrengt.