Mondiaal bestuur en de democratische uitdaging: IMF en Wereldbank

Inleiding: De benoeming van een nieuwe President van de Wereldbank in april 2012 maakte weer eens duidelijk dat het niet zo best gesteld is met de democratie binnen dit instituut. Er waren twee zeer goede kandidaten vanuit Zuidelijke landen: Mevrouw Ngozi Okonjo-Iweala uit Nigeria en de heer José Antonio Ocampo uit Colombia. Maar President Obama stelde een Amerikaan voor, weliswaar één van Koreaanse afkomst. Ook al had de heer Jim Yong Kim lang niet de ervaring en expertise van de twee anderen, het was direct duidelijk dat hij het zou worden. Nadat de Amerikanen een paar maanden eerder bij de vacature voor directeur van het International Monetair Fonds (IMF) de Europese kandidaat, mevrouw Christine Lagarde hadden gesteund, bleven nu de Europeanen trouw aan de traditie dat er een Amerikaan aan het hoofd staat van de Wereldbank. Deze traditie symboliseert de dominantie van de oude westerse mogendheden over deze twee instellingen. Maar er is steeds meer weerstand tegen. In de huidige wereldwijde crisis is het IMF op zoek naar extra middelen. Opkomende landen, en in het bijzonder de BRICS (Brazilië, Rusland, India, China en soms ook Zuid Afrika) zouden die middelen kunnen verschaffen, maar eisen meer zeggenschap in het bestuur van het IMF. Het gebrek aan democratie is daarmee een urgent probleem geworden. Maar ook al vóór de huidige crisis stond de democratische legitimiteit van IMF en Wereldbank ter discussie. Lange tijd hadden vooral de armere landen met het IMF te maken, terwijl het beleid van het IMF vrijwel volledig door de rijke landen werd bepaald. Voor de Wereldbank gold iets soortgelijks. In de afgelopen jaren zijn er echter wel veel voorstellen ontwikkeld en ook enkele besluiten genomen om deze instellingen te hervormen. Hoe is dit zo gekomen? En welke oplossingen zijn er? Deze bijdrage probeert op deze vragen een antwoord te geven. Eerst geef ik een kort overzicht van de rol van IMF en Wereldbank in de wereldeconomie. Vervolgens schets ik het bestuur van deze instellingen en de democratische uitdagingen die er zijn. Daarna komen de recente veranderingen aan de orde, en die worden afgezet tegen voorstellen voor verdergaande hervormingen.