Gezichtspunten in het Privaatrecht, in het bijzonder het Arbeidsrecht

Abstract

‘Het hangt af van alle omstandigheden van het geval’. Een ieder die regelmatig kennis neemt van de (civielrechtelijke) rechtspraak van de Hoge Raad, zal deze woorden bekend voorkomen. Zeker in de rechtspraak van de laatste decennia komen we een dergelijke overweging met grote regelmaat tegen. De omstandigheden van het geval staan, ook in de literatuur, meer en meer in de belangstelling. Ik wijs in dit verband bijvoorbeeld op Vranken, die het verwijzen naar omstandigheden beschouwt als één van de kenmerken van de omgang van juristen met het burgerlijk recht. Ook valt in dit kader te wijzen op het recente proefschrift van Wolters, met als titel Alle omstandigheden van het geval. Alle omstandigheden, dat zijn er verontrustend veel, denken de advocaat die moet adviseren en de rechter die moet motiveren, zo schreef Van den Brink. Afgezien van het feit dat voor een bepaalde zaak vanzelfsprekend nooit alle denkbare omstandigheden ook daadwerkelijk relevant zijn, heeft de Hoge Raad sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw verschillende methoden ontwikkeld om nadere invulling te geven aan het – op zichzelf weinigzeggende – criterium dat moet worden gekeken naar alle omstandigheden van het geval. Eén daarvan betreft het formuleren van wat ik in deze studie gezichtspuntencatalogi noem. Een gezichtspuntencatalogus is een lijst(je) waarin wordt aangegeven welke factoren voor de te beoordelen zaak van belang zijn of van belang kunnen zijn. Zij geven aan, zo heeft Vranken beschreven, welke feiten relevant zijn en welke niet, en tegelijkertijd formuleren zij maatstaven om de relevante feiten juridisch te beoordelen. In de literatuur komen we verschillende benamingen tegen voor wat hier onder gezichtspuntencatalogus wordt begrepen. De Hoge Raad heeft in de loop der tijd vele van dergelijke lijsten met gezichtspunten, ofwel relevante factoren, geformuleerd, op tal van civielrechte-lijke deelgebieden, niet in de laatste plaats het arbeidsrecht.