Een nieuwe visie op de afstamming: Is het ontstaan van een kind een actief of passief proces?

Op 17 april 2014 zou de heer mr. drs. P.A.W. Kuijper promoveren op het proefschrift dat thans voor u ligt. Half januari 2014 heeft de promotiecommissie het manuscript goedgekeurd. Op 24 januari 2014 vertrok de promovendus voor een korte wintersportvakantie naar Oostenrijk. Daar heeft hij nog de laatste hand aan zijn proefschrift gelegd en de puntjes op de i gezet. Door een noodlottig skiongeval is hij aldaar op 1 februari 2014 op slechts 73-jarige leeftijd overleden. Al snel kwam bij de familie Kuijper en ons – ik bedoel de tweede promotor, mijn collega prof. mr. dr. M.A.J.M. Buijsen, en mijzelf – de gedachte aan een postume promotie op. Waarom ook niet? Het manuscript was immers inhoudelijk geheel voltooid en ook de nieuwe familierechtelijke wetgeving van 2014, in het bijzonder de Wet lesbisch ouderschap en de Wet transgenders (Stb. 2013, 480, 481 en 486, alsmede Stb. 2014, 1), was in het manuscript verwerkt. Via de decaan van de Erasmus School of Law en de pedel van de Erasmus Universiteit Rotterdam heb ik, mede namens collega Buijsen, contact opgenomen met het College voor Promoties, omdat dit college beslist in alle aangelegenheden waarin het promotiereglement niet voorziet, zoals in het geval van een postume promotie. Met collega Buijsen ben ik het College voor Promoties zeer erkentelijk voor zijn snelle inwilliging van ons verzoek tot postume promotie en het mogelijk maken van een academische plechtigheid in Rotterdam op 9 juli 2014, waarbij de doctorsbul aan de familie Kuijper is overhandigd. Ik spreek de hoop uit dat het postuum verleende doctoraat niet alleen enige troost biedt aan de familie, maar haar ook veel voldoening geeft voor het belangrijke werk dat de promotus tot stand heeft gebracht. Ik dank ook uitgeverij Kluwer te Deventer, die zich snel bereid verklaarde om het proefschrift uit te geven. Het manuscript is bijgewerkt tot 24 januari 2014. Prof. mr. A.J.M. Nuytinck, eerste promotor

Abstract

Voor de beantwoording van de probleemvraag in de ondertitel van dit proefschrift volgt de schrijver een ongetwijfeld onorthodoxe, onconventionele benadering. De beantwoording van de twee belangrijke vragen uit de ondertitel, maar dan geëxpliciteerd: 1. wordt een kind geboren uit of door een vrouw en 2. wordt een kind ‘gemaakt’ uit of door twee personen heeft namelijk consequenties voor de regelgeving betreffende de afstamming. Het is gebruikelijk het probleem te beschrijven, te analyseren, indien mogelijk het ‘grote’ probleem te verdelen in meerdere kleine problemen, vervolgens een zo uitgebreid mogelijk onderzoek te doen naar wat iedereen eerder over dit probleem heeft geschreven, hoe in de rechtspraktijk tot nu toe met dit probleem is omgegaan, hoe de samenleving als geheel en de wetgever, vaak bij monde van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, denkt over het oplossen of niet oplossen van deze problemen en vervolgens een veelheid aan voorstellen te doen om geconstateerde discrepanties te laten verdwijnen, altijd bezien vanuit het perspectief in de reële wereld. Een begrip als rechtszekerheid moet daarbij soms wijken voor begrippen als ‘openbare orde’ en ‘goede zeden’. Eenieder moet zich wel realiseren dat deze twee begrippen zowel steeds tijd- als cultuurgebonden zijn. Bewust heeft hij in dit proefschrift voor een andere weg gekozen. Het afstammingsrecht regelt de relaties tussen personen voor wat betreft hun afstamming. Hierbij liggen de regels van de wijze van afstamming vast. Deze dissertatie probeert duidelijk te maken dat het tijd is om de historische basis van de afstamming op een aantal punten bij te stellen. Hierbij is voor hem steeds de vraag leidend: wie is, dan wel wie zijn verantwoordelijk voor het ontstaan van het kind? Deze persoon, dan wel deze personen zijn de juridische ouders. Van wie het erfelijk materiaal was, is voor hem juridisch irrelevant. Het is evident dat er natuurlijk wel een medische relevantie bestaat. Steunend op deze nieuwe visie worden in dit proefschrift de verschillen beschreven tussen de huidige regelgeving en de regelgeving die het gevolg is van de nieuwe visie. Hierbij zij nu al vermeld dat deze nieuwe visie ook belangrijke positieve consequenties heeft voor het draagmoederschap in hetero- en homoseksuele relaties.