Nieuw licht op liquidaties knokploegen in Rotterdam 1944-1945

De geschiedenis van de knokploeg Rotterdam-Zuid is een verhaal geworden van heroïek, tragiek en verraad. De knokploeg hield zich in het laatste oorlogsjaar met typische knokploegactiviteiten bezig. In de eerste plaats nam zij deel aan overvallen op distributiekantoren zoals in IJsselmonde. Verder deed zij mee aan de gezamenlijke knokploegacties zoals de bevrijding van gevangenen uit het Huis van Bewaring aan de Noordsingel en uit het Hoofdbureau van Politie aan het Haagsche Veer. Bovendien hield de knokploeg zich bezig met de voor de leden moeilijkste taak: het liquideren van verraders en handlangers van de vijand. Van de 134 door het hoofdkwartier van de LKP-Rotterdam aan de knokploegen verstrekte liquidatieopdrachten die staan vermeld op de liquidatielijst werden er 18 bij de KP-Zuid neergelegd; daarvan zijn er drie voltrokken. Tragisch genoeg werd de ploeg zelf met een liquidatie in eigen gelederen geconfronteerd, te weten van de KP-leider Kees Bitter. Zijn arrestatie door de Sipo en de gebeurtenissen die daaruit voortvloeiden hebben verstrekkende gevolgen gehad.
Hoe valt het gedrag van iemand als Bitter, die drie dagen na zijn deelname aan de gewaagde bevrijdingsactie op het Haagsche Veer op 24 oktober 1944 werd gearresteerd, te verklaren? Tijdens een gesprek en daarop volgende correspondentie (1989) met de verzetsdeelnemer H.J. Scheffer, die Bitter heeft gekend, kwam naar voren dat Bitter een grote angst voor de dood had.530 Een angst die wellicht groter was dan zijn angst voor de – overigens niet geringe – fysieke kwellingen waaraan hij was blootgesteld. Die doodsangst zou de sleutel kunnen zijn tot de verklaring voor de houding van Bitter die zich voortaan ten dienste van de bezetter ging inspannen. Door zijn ommezwaai vielen ongeveer dertig mensen in handen van de bezetter. Van hen werden er ten minste zeventien gefusilleerd. Bij zijn besluit om in het verzet te gaan moet Bitter zich niet geheel bewust zijn geweest van de consequenties die hieruit konden voortvloeien. Door de SD werd hij voor het menselijkerwijs onmogelijke dilemma gesteld voor de Duitsers te gaan werken of te worden doodgeschoten. Nadat hij tenslotte door knokploegleden ‘gearresteerd’ en verhoord was, vond hij uiteindelijk toch de dood, maar nu door de illegaliteit, een bijzonder moeilijke taak voor deze mensen. De beslissing die zij namen was gezien de omstandigheden nagenoeg onontkoombaar. Zo eindigde het leven van een man die in het verzet veel gepresteerd had, maar op het moment dat zijn eigen leven werd bedreigd, een keuze maakte, die wel te begrijpen is maar niet goed te keuren. Geconfronteerd met de brute methoden van verhoor door de bezetter is het te begrijpen dat men bezwijkt. Het is echter niet te vatten, waarom Bitter de SD zo actief heeft geholpen om zoveel illegale werkers op te pakken, hij kreeg immers een paar keer de vrijheid te gaan en staan waar hij wilde en daarmee de kans om de illegaliteit in te lichten.
Na deze tragische gebeurtenissen moest het illegale werk voortgang vinden. De KP-Zuid kreeg een nieuwe leider in de persoon van Eduard Schilderink. Zijn motieven om in het verzet te gaan, waren, zoals vermeld, in feite dezelfde als voor de meeste leden van deze knokploeg golden. In de periode van zijn leiderschap heeft de KP-Zuid inmiddels een nieuwe taak ter hand genomen: de havensabotage. Op dit terrein heeft de knokploeg zich zeer verdienstelijk gemaakt. Zij wist de blokkade van de Nieuwe Waterweg door de bezetter te voorkomen, zodat de geallieerden na de overgave van de Duitsers de haven van Rotterdam vlot konden bereiken.